Ánh nắng mặt trời là nguồn năng lượng và nó mang lại rất nhiều lợi ích, từ việc kéo dài quá trình quang hợp, cho đến việc sản sinh vitamin D cho con người. Tuy nhiên, với hầu hết các quá trình sinh học khác đều cần có một sự cân bằng. Phơi nắng mặt trời thì tốt tuy nhiên chỉ trong mức độ nhất định, phơi nắng quá nhiều sẽ rất hại, đặc biệt là cho làn da.
Ánh nắng mặt trời là gì
Ánh nắng mặt trời bao gồm các tia quang phổ và các tia khác có bước sóng dài ngắn khác nhau. Ánh sáng có thể thấy được có bước sóng khoảng 400- 700 nm, trong khi các tia cực tím không thể thấy được có bước sóng ngắn hơn (280- 400nm), và ánh sáng hồng ngoại không thể thấy được có bước sóng dài hơn (700nm- 1mm). Các ánh sáng có bước sóng dài, ánh sáng có thể nhìn thấy và tia hồng ngoại đều có thể xâm nhập sâu và da, tuy nhiên chúng ít gây hại cho da.
Tia UV có bước sóng ngắn hơn thì lại tương tác với các tế bào tạo ra các gốc tự do có hoạt tính cao.
Sự xâm nhập của các tia quang phổ vào da
Các gốc tự do quá mức này (phân tử ô xi) sẽ gây tổn thương đến các tế bào. Chúng càng gây hại thì cơ hội xuất hiện nếp nhăn, các bệnh về da mãn tính và các căn bệnh khác bao gồm ung thư càng cao.
Sự ô xi hóa được gây ra bởi sự mất cân bằng giữa sự sản sinh các gốc tự do và khả năng của cơ thể trung hòa chúng với các chất chống ô xi hóa. Chẳng hạn tia UV là những ánh sáng có bước sóng ngắn, nên chúng chỉ có thể xâm nhập vào biểu bì và hạ bì (các lớp da phía trên), không đến lớp mô dưới da (lớp ở phía dưới) tuy nhiên vẫn gây nên sự xáo trộn trong các mô.
Tìm hiểu thêm về cấu trúc của da.
Các tia UV thường có 3 dạng, tia cực tím A (tia UVA), tia cực tím B (tia UVB) và tia cực tím C (tia UVC):
- - Tia UVB cung cấp năng lượng cho da tạo nên vitamin D, tuy nhiên nó cũng làm da bị sạm và làm tổn thương trực tiếp DNA.
- - Tia UVA góp phần làm hại cho da, đặc biệt là làm cho da bị lão hóa sớm.
- - Tia UVC bị chặn lại ở tầng khí quyển của trái đất do đó không ảnh hưởng đến da.
Bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời đã được khuyến cáo- tia UVA và UVB có thể gây hại cho da
Lượng tia UV tác động đến cơ thể phụ thuộc vào nhiều yếu tố, như là thời gian trong ngày, theo mùa, vị trí địa lý và độ cao. Trong suốt thời gian tia UV có cường độ mạnh nhất trong ngày, ví dụ như giữa trưa trong một ngày hè nắng nóng, chúng ta cần phải mặc quần áo bảo vệ và dùng kem chống nắng khi ra ngoài.
Ánh nắng mặt trời tác động đến làn da như thế nào
Ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia UVA và UVB có thể gây ra cháy nắng, lão hóa da sớm, tổn thương mắt, suy giảm hệ miễn dịch, dị ứng và thậm chí là ung thư da. Các bác sĩ và bác sĩ da liễu ngày càng cảnh báo về sự tương quan giữa tần suất ung thư da và mức độ tổn thương DNA, với con số thống kê hơn 90% trường hợp ung thư da là kết quả của việc phơi nắng. Phương pháp điều trị tốt nhất được biết là ngăn chặn điều đó xảy ra bằng cách sử dụng kem chống nắng.
Tìm hiểu thêm về bảo vệ da khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Phần lớn ánh nắng mặt trời tác động lên da là các tia UVB và UVA. Bảng sau đây sẽ đưa ra chi tiết các tính chất và ảnh hưởng của 2 loại tia UV này lên da của chúng ta.
Tính chất của tia UVA
Tia UVA luôn hiện diện suốt cả ngày.
Chúng kích hoạt sắc tố đã có sẵn ở các tế bào da phía trên, tạo ra màu da rám nắng tạm thời.
Tia UVA hầu như có thể xuyên qua các lớp mây và sương mà không bị cản trở.
Tia UVA thậm chí có thể xuyên qua gương và cửa sổ.
Vì tia UVA xâm nhập vào sâu các lớp da phía dưới (hạ bì, do đó nó là nguyên nhân chính gây hại cho da dài hạn, hơn là các tổn thương cấp tính.
- - Chứng lão hóa da sớm
- - Dị ứng với mặt trời PLE, không dung nạp ánh nắng
- - Làm giảm miễn dịch
- - Tổn thương mắt và võng mạc
- - Ảnh hưởng gián tiếp đến DNA thông qua sự hình thành các gốc tự do
- - Sự thanh đổi tính di truyền (khối u ác tính)
- - Sự nhạy cảm ánh sáng do thuốc.
Tính chất của tia UVB
Tia UVB biến động lên xuống suốt cả ngày, và mạnh nhất vào buổi trưa.
Chúng kích thích sự sản sinh sắc tố mới, và gây ra tình trạng rám nắng kéo dài, và kích thích các tế bào sản sinh ra lớp biểu bì dày hơn.
Có thể làm sạm và tổn thương da đặc biệt là mùa hè và ở những vùng cao.
Tia UVB thâm nhập không sâu vào da nhưng lại tạo ra các gốc tự do ở tất cả các lớp trong lớp biểu bì.
Tác động đến DNA nhiều hơn tia UVA và là nguyên nhân chính của việc DNA bị tổn thương.
Tia UVB có thể chạm đến các tế bào sâu nhất của lớp biểu bì và là nguyên nhân chính làm tổn thương da cấp tính.
- - Sạm nắng.
- - Làm tổn thương trực tiếp DNA và ung thư da (ung thư da lành tính)
- - Tổn thương mắt và võng mạc.
- - Sự nhạy cảm ánh nắng do thuốc.
Bảo vệ da khỏi các tia UVA và UVB
Cả tia UVA và UVB đều tác động nghiêm trọng lên da nhưng cường độ của tia UVA thì không thay đổi trong suốt cả ngày trong khi cường độ của tia UVB thì biến động. Hệ thống xếp hạng nhân tố bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời (SPF) dành cho kem chống nắng thì dựa trên mức độ bảo vệ da khỏi tia UVB của sản phẩm. Tuy nhiên, các sản phẩm có các kí hiệu bảo vệ da khỏi tia UVA thì cung cấp một lượng nhỏ chất bảo vệ da khỏi tia UVA. Tỉ lệ thường là 1:3 cho chất bảo vệ da khỏi UVA: UVB.
Do đó cần phải tìm hiểu cường độ tia UVA ở khu vực của bạn mỗi này và sử dụng các biện pháp bảo vệ chống tia UV phù hợp.
Hiệp hội thương mại mỹ phẩm châu u (trước đây là Colipa) đã đặt ra tiêu chuẩn chất chống UV trong kem chống nắng. Tiêu chuẩn quốc tế ISO 24444-2010 là phương pháp đáng tin cậy để kiểm tra tính hiệu quả bảo vệ da khỏi tia UV của các sản phẩm kem chống nắng, và cũng được kiểm chứng bởi Hiệp hội Châu Âu.
Hình chụp làn da và các nhân tố bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời
Các biện pháp bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời tối ưu được lựa chọn dựa trên độ nhạy cảm của làn da mỗi người với ánh nắng mặt trời (tăng sắc tố da) và cường độ của tia bức xạ. Các nhân tố bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời (SPF) kết hợp với sự bảo vệ da tự nhiên chỉ ra được thời gian tối đa để da có thể phơi nắng mà không sợ nguy cơ da bị tổn hại bởi tia UV
Làn da của trẻ em thì mỏng hơn và rất nhạy cảm với ánh nắng mặt trời. Kem chống nắng với chỉ số bảo vệ SPF cao là rất quan trọng để ngăn chặn tia UV làm hại đến da.
Tìm hiểu thêm về làn da trẻ em và ánh nắng mặt trời.
Nếu bạn không chắc loại kem chống nắng nào phù hợp với loại da và tình trạng da của mình, hãy thử một cuộc kiểm tra da hoặc hỏi bác sĩ da liễu.
Các tác động tích cực của ánh nắng mặt trời
Ánh nắng mặt trời có thể làm tâm trạng phấn chấn, mặc dù tác hại tìềm ẩn thì chính xác vẫn chưa được tìm hiểu hết. Nghiên cứu chỉ ra thực tế rằng thiếu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời khiến vitamin D suy giảm và gây ra rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD)
Tiếp xúc với tia UVB hợp lý thì cần thiết cho các quá trình quan trọng trong cơ thể
Tâm trạng phấn chấn (ngăn chặn sự rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD). Các nghiên cứu cho thấy tỉ lệ sản sinh chất serotonin ở não bị ảnh hưởng trực tiếp bởi lượng ánh sáng mặt trời mà cơ thể tiếp xúc hôm đó. Nồng độ seronotin cao hơn trong những ngày nắng so với các ngày u ám hay nhiều mây. Seronotin là chất hóa học mạnh tiết ra ở não, kiểm soát cảm xúc và gắn liền với cảm giác hạnh phúc.
Serotonin, được sản sinh ở não, ảnh hưởng trực tiếp bởi ánh nắng mặt trời mà cơ thể đã tiếp xúc vào ngày hôm đó.
Tương tự, những người hạn chế tiếp xúc với ánh nắng, thường là trong các tháng mùa đông ở Bắc Bán Cầu, thì có các triệu chứng trầm cảm, khó tập trung, năng lượng thấp hay suy nhược, và ngủ quá nhiều. Các triệu chứng đó cùng gọi là SAD. Nguyên nhân chính gây nên SAD thì chưa được biết, nhưng nó đươc gây ra bởi thiếu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Nói một cách lý thuyết đó là do thiếu hụt lượng vitamin D, nhưng chưa được chứng minh.
Vitamin D
Vitamin D rất cần thiết cho nhiều quá trình quan trọng trong cơ thể của chúng ta, giúp xương khỏe mạnh và làm giảm các nguy cơ trầm cảm.
Tìm hiểu thêm về tầm quan trọng của vitamin D.
Các tác động tiêu cực của ánh nắng mặt trời lên da
Có rất nhiều biến chứng có hại gây ra bởi do tiếp xúc ánh nắng quá nhiều. Sau đây là một số mô tả ngắn gọn các biến chứng phổ biến- từ cháy nắng cho đến ung thư da
Cháy nắng
Cháy nắng là tình trạng phổ biến của da bị tổn thương bị gây ra bởi tia UVB. Biểu hiện được miêu tả là da bị đỏ, đau và bị giộp. Các triệu chứng này có thể không xuất hiện ngay lập tức mà phải mất khoảng 5 giờ sau đó. Cháy nắng có thể được ngăn ngừa bằng cách sử dụng kem chống nắng mỗi ngày và hạn chế phơi nắng khi các tia UV có cường độ mạnh nhất (từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều). Phương pháp điều trị cho cháy nắng là làm mát để giảm đau và kháng viêm, bao gồm dùng vải lanh lạnh đắp lên vùng da tổn thương và sử dụng các sản phẩm làm mát và làm dịu da.
Tìm hiểu thêm về sản phẩm Eucerin After Sun
Ở các trường hợp bị cháy nắng nghiêm trọng, bạn nên hỏi sự tư vấn của bác sĩ ngay lập tức. Bạn nên gặp bác sĩ nếu bạn bị cháy nắng và cảm thấy chóng mặt, mất nước hay có các vết giộp nghiêm trọng hoặc nếu trẻ em và trẻ nhỏ bị cháy nắng.
Cháy nắng được miêu tả là làn da đỏ, đau và bị giộp
Dị ứng với ánh nắng mặt trời
Phát ban ánh sáng đa dạng (PLE) là hình thức phổ biến của việc da bị dị ứng với ánh nắng mặt trời và được chẩn đoán xảy ra ở 90% các bệnh nhân bị dị ứng. Phổ biến ở Tây u và ở Mỹ thì khoảng 20%. Dị ứng với ánh nắng mặt trời được kích thích bởi sự ô xi hóa của tia UVA, cho đến việc sản sinh các gốc tự do do tia UVB.
Các triệu chứng của PLE thì có định kì và thường xuất hiện trong 1 hay 2 ngày, sau khi tiếp xúc với tia UV
Mụn aestivalis (mụn Mallorca) được gây nên khi tia UV kết hợp với các thành phần trong mỹ phẩm hay kem chống nắng ví dụ như là chất chuyển thể sữa, gây nên tình trạng các nang bã nhờn bị kích thích và viêm. Mụn aestivalis ảnh hưởng 1 -2 % dân số, phụ nữ trẻ đến trung niên (25- 40 tuổi) thì bị ảnh hưởng nhiều nhất. Triệu chứng của nó thì tương tư như PLE, và rất khó để phân biệt chúng
Mụn trứng cá được gây ra bởi việc sử dụng mỹ phẩm và thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời .
Sự nhạy cảm với ánh nắng mặt trời gây ra bởi thuốc
Dị ứng quang học( phản ứng nhạy cảm với ánh sáng) có thể xảy ra khi chúng ta dùng một số dược phẩm - bình thường thì không gây ra vấn đề nhạy cảm, nhưng tiếp túc với ánh nắng mắt trời , thuốc sẽ sẽ bị tương tác với tia Uv và gây ra các vấn đề về dị ứng cho da.
Phản ứng nhạy cảm với ánh sáng có thể là kết quả của việc dùng thuốc đường uống (vào cơ thể) , thuốc bôi ngoài da và mỹ phẩm.
Nhiều loại thuốc kháng viêm, hay 'thuốc giảm đau' như là ibuprofen có thể gây ra sự nhạy cảm với ánh sáng. Một số các loại thuốc tương tác với ánh sáng khác như thuốc kháng sinh, non- streroidal hay thuốc chống viêm, thuốc lợi tiểu, thuốc kháng nấm. Vì thế cần lưu ý vấn đề này khi lựa chọn loại kem dưỡng ẩm, dung dịch hay kem chống nắng phù hợp.
Tìm hiểu thêm về sự nhạy cảm ánh sáng bởi thuốc.
Các phản ứng nhạy cảm với ánh nắng có thể xảy ra khi thuốc tương tác với ánh nắng mặt trời.
Attention
Nếu bạn không chắc loại thuốc bạn đang dùng có thể gây ra những nhạy cảm với ánh nắng không hoặc bạn muốn biết các thông tin tổng quát về dược phẩm nào có thể gây ra sự nhạy cảm với ánh nắng, xin vui lòng liên lạc với dược sĩ hay bác sĩ da liễu.
Lão hóa da sớm
Hầu hết chứng lão hóa da sớm xảy ra là do da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. khiến da xuất hiện tàn nhang, đồi mồi, các mạch máu nổi trên mặt, da sần sùi, nếp nhăn da kém săn chắc và dị ứng ánh nắng.
Lão hóa da sớm xảy ra do tiếp xúc ánh nắng và làm xuất hiện các đường nhăn .
Ung thư da.
Ung thư da có thể xuất hiện trên da nếu tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời, do đó da mặt luôn có nguy cơ mắc bệnh. Như chứng dầy sừng quang hóa là một thương tổn tiền ung thư, và vùng da này có khả năng phát triển thành ung thư.
Dầy sừng quang hóa là các mảng da khô có vảy được gây ra bởi thương tổn do tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong nhiều năm liền. Chúng có thể hồng, đỏ hay nâu và rộng từ 0.5 đến 3cm và thường được thấy trên mặt (đặc biệt là trên môi, mũi và trán), cổ, cẳng tay và trên vành tai và da đầu (ở đàn ông), vùng da dưới đầu gối (ở phụ nữ)
Ung thư da gây ra những tổn thương do da phơi nắng quá nhiều. Các biện pháp bảo vệ da thích hợp thật sự được khuyến cáo.
Ung thư tế bào đáy trông giống như những đốm nhỏ, phát triển chậm, bóng, có mài đỏ hay hồng. Nếu để tự nhiên, nó có xu hướng trở nên cứng, chảy máu và phát triển thành u nhọt. Chúng thường xuất hiện ở mặt, da đầu, tai, tay, vai hay lưng. Ung thư da tế bào vảy thường là các mảng màu hồng, chúng thường cứng và làm da đóng vảy trên bề mặt và thường thấy ở mặt, cổ, môi, tai, tay, vai, tay và chân. Chúng cũng dễ bị chảy máu và phát triển thành u nhọt.
Khối u ác tính là một dạng nguy hiểm của ung thư. Dấu hiệu đầu tiên thường thấy là sự xuất hiện của nốt rồi mới hay sự thay đổi diện mạo của nốt ruồi đang có. Khối u ác tính có thể có hình thức không đều, có thể có nhiều màu và rộng hơn 6 mm. Chúng hiện diện ở mọi nơi trên cơ thể nhưng lưng, chân, tay và mặt là những chỗ phổ biến nhất.
Nếu bạn có bất kỳ mối quan tâm nào về các triệu chứng da bị tổn thương bởi ánh nắng mặt trời, chúng tôi khuyên bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc bác sĩ da liễu của bạn.
Nên thường xuyên kiểm tra tình trạng da và mọi sự thay đổi của da đều cần thông báo đến bác sĩ ngay lập tức.
